ابن بطوطه جي ”جوڻاڻي“ شهر بابت ڪجهه درستگي


29 فيبروري 20112ع
29 فيبروري 2012ع
  " فاروق بجاراڻي/ڪنڌڪوٽ"

ابن بطوطه جي ”جوڻاڻي“ شهر بابت ڪجهه درستگي  
13 فيبروري 2012ع جي ڪاوش هائيڊ پارڪ نئون ديرو جي امام راشدي جو خط ڇپيو آهي، جنهن ۾ مشهور سياح ابن بطوطه جي سفرنامي ۾ ذڪر ڪيل سنڌ جي جُناني يا جوڻاڻي شهر جي هنڌ بابت ڪجهه شڪ شبها ظاهر ڪيا ويا آهن. ابن بطوطه جو جُناني شهر وارهه جي اولهه ۾ واقع تاريخي شهر جوڻاڻي ئي آهي. مشهور ليکڪ ايم ايڇ پنهور سومرا خاندان جي تاريخ بابت لکيل ڪتاب جي باب ٻارهين ۾ به ابن بطوطه جو جُناني شهر وارهه ويجهو واقع شهر کي ئي قرار ڏنو آهي. در اصل ابن بطوطه آفريڪا جي مراڪش ملڪ کان دنيا جي سفر تي نڪتو هو ۽ ايران ۽ افغانستان کان ٿيندو گومل لڪ ذريعي موجوده بلوچستان جي علائقن زوب ۽ ڊيرا بگٽي کان ٿيندو سن 1333ع ۾ موجوده سنڌ جي حدن ۾ ڪنڌ ڪوٽ ۽ ٺل جي وچ واري علائقي يعني تنگواڻي جي آسپاس پهتو، جتان ان وقت سنڌو درياهه جو مشهور الُهندو وهڪرو يعني الهندو نارو وهندو هو، جيڪو ڪشمور وٽان درياهه جي مکيه وهڪري کان شروع ٿي منڇر ڍنڍ تائين ويندو هو. ابن بطوطه موجوده تنگواڻي ۽ ٺل جي آسپاس انهيءَ الهندي وهڪري ۾ ٻيڙيءَ تي سوار ٿيو ۽ ٻن ڏينهن جي سفر کانپوءِ جُناني شهر پهتو هو ۽ اتان کان وري انهيءَ وهڪري ذريعي وڌيڪ ٻن ڏينهن جي سفر تي سيوهڻ پهتو هو، جتان وري درياهه جي مکيه وهڪري ذريعي ٺٽي طرف لاهري بندر پهتو ۽ ڪجهه ڏينهن اتي ترسڻ کانپوءِ وري سنڌو درياهه ذريعي واپسي جو سفر شروع ڪري بکر ۽ ملتان پهتو هو. خط جي ليکڪ امام راشدي اهو اعتراض اٿاريو آهي ته جُناني شهر ويجهو سنڌو درياهه يا ان جي ڪنهن وهڪري جي نشان جي ڪابه ثابتي نه ٿي ملي، جيڪو اعتراض بلڪل غلط آهي، ڇاڪاڻ ته اها ڳالهه ته هر هنڌ ثابت آهي ته اتر سنڌ ۾ درياهه جي مکيه وهڪري کان ساڄي پاسي تي هميشه درياهه جو هڪ ننڍو وهڪرو الهندو نارو وهندو هو، جيڪو جُناني شهر جي ڀرسان لنگهندو هو ۽ ابن بطوطه به ان ئي وهڪري ۾ ٻيڙي ذريعي سفر ڪيو هو ۽ هن وقت به انهيءَ الهندي ناري جا سرزمين تي نشان ڪشمور کان وٺي منڇر ڍنڍ ۽ سيوهڻ تائين نظر اچن ٿا. درياهه جو هي وهڪرو ڪشمور کان پهرين اتر طرف ۽ بعد ۾ ڏکڻ طرف کان شروع ٿي بخشاپور جي ڏکڻ کان ڦري، ڪنڌ ڪوٽ کان اٺ ڪلوميٽر اتر کان گذرندو بجار خان بجاراڻي جي ڳوٺ کان ٿيندو تنگواڻي کان ٽي ڪلوميٽر ڏکڻ طرف کان  ٿيندو ڪرمپور بجاراڻي کان اٺ ڪلوميٽر اتر ۾ ڏياڻي ڳوٺ وٽان لنگهندو هو ۽ پوءِ اتان کان شڪارپور ضلعي جي زرخيل ۽ سلطان ڪوٽ کان چار ڪلوميٽر ڏکڻ طرف کان گذرندو هو. جنهن تي انگريزن جي 1880ع ۾ شڪارپور کان جيڪب آباد تائين ٺهرايل ريلوي لائين جي گذر واري هنڌ تي وڏي لوهي پل به ٺهيل آهي ۽ 2010ع جي مهاٻوڏ ۾ ٽوڙي بند جي ٻوڏ وارو پاڻي جڏهن بيگاري ڪينال کي ڀڃي ڏکڻ طرف شڪارپور ضلعي ۾ داخل ٿيو ته ان پاڻيءَ انهيءَ پراڻي وهڪري واري ڍوري وارو ئي رستو ورتو ۽ شڪارپور، جيڪب آباد روڊ کي به بلڪل ان هنڌ وٽان ئي ڀڃي ڇڏيائين، جتان اهو قديم وهڪرو گذرندو هو. سلطان ڪوٽ کانپوءِ اهو وهڪرو ڳڙهي ياسين کان ٽي ڪلوميٽر اتر ۾ گولي دڙي وٽان لنگهي رتيديري کان ست ڪلوميٽر اتر کان لنگهي ميري خان کان ڦري درگاهه حاڪم شاهه پٽ واري کان ٽي ڪلوميٽر ڏکڻ طرف قمبر- شهداد ڪوٽ روڊ ڪراس ڪري ڊرگهه ڍنڍ کان گذرندو وارهه کان ٿورو اولهه طرف جواڻي يا جناني جي تاريخي ڳوٺ وٽان لنگهي هيٺ ڏکن طرف وڃي منڇر ڍنڍ ڏانهن ويندو هو،  جتان وري واپس درياهه جي مکيه وهڪري سان ملندو هو. درياهه جي هن قديم وهڪري جا نشان اڄ تائين به ڪشمور کان وٺي منڇر ڍنڍ تائين مختلف هنڌن تي ڍورن جي صورت ۾ موجود آهن ۽ ان سان گڏ مختلف جڳهن تي واريءَ جا دڙا به اها گواهي ڏيئي رهيا آهن. ايم ايڇ پنهور جي تازو ڇپيل مشهور ڪتاب ”Six thousand of history of irrigation of sindh“ جي نقشي نمبر 39 ۾ اولهندي ناري وارو اهو وهڪرو ”وارهه وهڪرو“ (Warah Course) جي نالي سان ڏيکاريل آهي. انهيءَ وقت اتر سنڌ ۾ درياهه جو مکيه وهڪرو ڪنڌ ڪوٽ ۽ شڪارپور جي وچ ۾ واقع مشهور ”سنڌ ڍورو“ کان وهندو هو ۽ جڏهن چوڏهين صدي عيسوي کانپوءِ درياهه سنڌو درياهه وارو وهڪرو ڇڏي اوڀر طرف گهوٽڪي واري پاسي ڦري ويو ته درياهه جو جوڻاڻي کان وهندڙ اهو الهندو وهڪرو به بعد ۾ بند ٿي ويو ۽ اهو الهندو ناري وارو وهڪرو بعد ۾ سکر ۽ پوءِ وري لاڙڪاڻي وان درياهه جي مکيه وهڪري کان نڪرندو هو، جيڪو انگريزن جي دور تائين به وهندو هو ۽ منڇر ڍنڍ ۾ پوندو هو، جڏهن ته ڪشمور، سلطان ڪوٽ ۽ جوڻاڻي واري بند ٿيل وهڪري ۾ بعد ۾ صرف درياهه ۾ وڏي ٻوڏ مهل اٿل وارو پاڻي ڪشمور وٽان وهندو منڇر ڍنڍ تائين ويندو هو، جن کي لاڙڪاڻي ۽ دادو ۾ ڪشمور واريون ٻوڏون سڏيو ويندو آهي. ابن بطوطه 1333ع ۾ جوڻاڻي جي شهر کي تعريف لائق سمجهيو آهي. ايم ايڇ پنهور جي تحقيق موجب جوڻاڻي کي 1351ع ڌاري سمن باهه ڏيئي ساڙيو هو. جڏهن سمن سنڌ ۾ سومرن کان حڪومت کسي هئي ۽ سومرن خلاف سمن تشدد کان به ڪم ورتو هو ۽ جوڻاڻي سومرن جو شهر هو. ان کانسواءِ شايد درياهه جي انهيءَ قديم الهندي وهڪري جي بند ٿيڻ ڪري به جوڻاڻي جو عاليشان شهر برباد ٿي ويو، جنهن جا کنڊر اڄ به وارهه ويجهو موجود آهن. مٿين ڳالهين مان ثابت ٿئي ٿو ته ابن بطوطه جو جُناني شهر اهو وارهه وارو جوڻاڻي ئي آهي ۽ ان دور ۾ جوڻاڻي وٽان درياهه جو هڪ وهڪرو به وهندو هو.

                              " فاروق بجاراڻي/ڪنڌڪوٽ"

Comments

Post a Comment

Popular posts from this blog

ATTENTION 03-BATCH QUEST NAWABSHAH:

ATTENTION 03-BATCH QUEST NAWABSHAH: My Dear 03 Batch Fellows 0f QUEST,Nawabshah , Covnocation is being taking place on the end week  month of March 2012 for awarding Degrees to passing students of the batch plus other batches upto 07 batch,Last Date for submissing Application Form plus Convocation Fee 3500 rupees is 12 March 2012 , so if any friend who wants his Degree have to hurry up, for more details see Daily Kawish Dated 26/02/2012 advertisement published on page number 08 about convocation. Governor Sindh will be the Chief Guest for the inauguration.
Read more

Ankara blast, Turkey vows retaliation

18 feb 2016, The blast happened near the parliament and the military headquarters. Deputy Prime Minister Hussein buzdk called the attack "a terrorist act" Turkey's government has vowed to take tough action against those who cross the border Turkish bombing in the capital Ankara. The blast killed at least 28 people and wounded 61 others. The country Tayyip Erdogan said: "Turkey at any time, may not refrain from any use of the right of defense at any point." A few hours after the bombing in Ankara President Erdogan said in a statement issued by "our commitment to respond to the attacks of this kind in the country and across the border is strengthened." A military convoy when a car bomb exploded this time packed with explosives, according to the governor's house in Ankara was passing near him. The blast happened near the parliament and the military headquarters. Deputy Prime Minister Hussein buzdk called the attack "a terrorist act". Witne
Read more

https://www.youtube.com/watch?v=6MePJ0CH-oU

https://www.youtube.com/watch?v=6MePJ0CH-oU Published on Feb 14, 2016 His Holiness Younus AlGohar does an in-depth analysis of the Shiite belief system and why Wahhabis declare them to be infidels. Main points: ⁃What constitutes as Biddat and what flaws are there in the Shiite belief system? ⁃Neither Shiites, Ahmadis nor Wahhabis are infidels. Wahhabis are not infidels, however they are blasphemers of Prophet Mohammad and have been rejected by God (Mardoud). ⁃One who rejects God is an infidel while one God has rejected is Mardoud. There's hope for infidels but there's no hope for one rejected by God. An infidel can seek forgiveness from God and may become a Momin (true believer) but a Mardoud (one rejected by God) can never become a Momin. ⁃The tenet of Shiites about Imam Mehdi is incorrect, but they are not infidels. The notion that they are infidels was spread by Wahhabis. The good thing about the Shiites is their respect for the Ahle Bayt (household of Prophet Mohammad). I
Read more